پیچاقچی

واژه «پیچاق» در«غیاث اللغات» به معنای کارد آمده است همچنین «فرهنگ نظام » کلمه پیچاق را هم معنا با چاقو. تیغ. کارد که آلت بریدن است؛آورده است. در گویش تركی از دو بهر « پیچاق » یعنی چاقو ، كارد و سرنیزه و پسوند « چی » تشكیل شده است . (چی).(ترکی ، پسوند) در ترکی پسوند نسبت شغلی است و دارنده و متصدی معنی میدهد چون در آخر کلمه درآید به معنی «گر» و «کار» فارسی . در زبان ارمنی نیز که شعبه ای از آریایی است این پسوند معمول است . «پیچاقچی » در ترکی به معنی سازنده و فروشندة کارد است ( رجوع کنید به ردهاوس ذیل «پیچاقچی »). ابن بطوطه نیز که از اخی احمد پیچاقچی در سیواس (ج 1 ص 328) و اخی پیچاقچی در ازاق (آزف ) (همان ج 1 ص 365) نام می برد « پیچاق » راچاقو و « پیچاقچی » را منسوب به چاقو دانسته است . بنابرین «پیچاقچی» معنی چاقو ساز ، چاقو فروش؛ نیزه گذار و دشنه دار را می دهد . این کلمه در ادبیات فارسی نیز کاربرد داشته است:

شب فراق خروس سحر نفس نکشید
خوش آن زمان که سرش را ببرم از پیچاق

(ملافوقی یزدی)

پیچاقچی ها درحور و کرمان

در قسمت شمال شرقی حور محله ایست مشهور به پیچاقچی محله؛ که طایفه پیچاقچی در آن زندگی می کنند. شغل افراد این طایفه دامداری ؛ زراعت ؛باغداری می باشد . در فصول پائیز وزمستان زنان به گلیم بافی می پردازند. درخصوص پیچاقچیان دیگر ومنشائ آنها باید گفت که گروهی از عشایر پیچاقچی از آذربایجان به منطقه كرمان مهاجرت كرده اند و مردمی جنگجو و سلحشور هستند می توان این وجه تسمیه را از نظر روحیه این افراد صحیح تر دانست . گرچه برخی نیز بر این باورند كه نام این ایل را واژه پیچاق به معنی عسل گرفته اند . بنابرین روایات ریش سفیدان و مطلعان ایل پیچاقچی ، نادرشاه افشار این ایل را از قارا داغ آذربایجان به سرزمین كرمان كوچانیده است.

احتمالا پیچاقچیان حور نیز از همان محال قاراداغ به حور کوچانیده شده اند

پیچاقچی ها در ایران

مطابق آمار سال 1993 ؛ آذربایجانیهای ایران شامل 290 هزار نفر افشار، 5 هزار نفر آینالو، 500/7 نفر بهارلو، یک هزار نفر مقدم، 500/3 نفر { اسم طایفه نفر است }، یک هزار نفر پیچاقچی، 3 هزار نفر قاجار، 2 هزار نفر قاراگوزلو و 130 هزار نفر شاهسون {ایل سون} هستند.

لهجه های موجود در داخل زبان ترکی آذربایجانی نیز عبارتند از:

آینالو (ایناللو، اینانلو)، کاراپاپاخ، تبریز، افشار (آفشار، افسار)، شاهسونی (شاهسون)، مقدم، بهارلو (کامش)، نفر، قاراگوزلو، پیچاقچی، بایات، قاجار.

در زیر پیچاقچیهای که در اقصا نقاط ایران زندگی میکنند بطور اختصار آمده است:

پیچاقچی حور] نام طایفه ومحله ایست در دهستان حور؛ از توابع بخش ویلکیج جنوبی شهرستان نمین که اصالتا اهل این دهستان نبوده احتمالا در دوران نادرشاه یا اوایل قاجاریه از مکان نا معلوم ( احتمالا قارا داغ) به این دهستان کوچیده اند. افراد این طایفه به شغل کشاورزی ؛ دامداری مشغول هستند.( یادداشتهای

پیچاقچی صائین دژ.] . دهی از دهستان حومه ٔ بخش صائین دژ شهرستان مراغه . واقع در 23هزارگزی جنوب خاوری صائین دژ و 15هزارگزی خاور راه ارابه رو صائین دژ به تکاب . کوهستانی ، معتدل . دارای 218 تن سکنه . آب آن از چشمه . محصول آنجا غلات و کرچک و بادام و حبوبات . شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آن جاجیم بافی و راه آن مالرو است . (از فرهنگ جغرافیایی ایران ج 4.)

پیچاق محله گرگان . [موضعی به استرآباد روستاق مازندران . (سفرنامه ٔ رابینو ص 79 و 127 و 128 بخش انگلیسی ).

پیچاقچی سیرجان . [از ایلات کرمان . (جغرافیای سیاسی کیهان ص 95). نام طایفه ای از ایلات کرمان که در کوهستان بلورد میان سیرجان و بافت سکونت دارند. ایلات افشار که در دو تیره پیچاق‌چی و افشار و در منطقه وسیعی محدود به جنوب غربی رفسنجان و جنوب شرقی جاده کرمان –بم، به مساحت تقریبی 10000 کیلومتر مربع سکنی دارند، به قالی‌بافی نیز مشغولند. رؤسای معروف این ایل اخیراً اسفندیارخان و حسین خان بچاقچی بودند. در باب این ایل و رؤسای آنها رجوع به تاریخ وزیری چ باستانی پاریزی ص 425، 445، 450 و 451 و فهرست جغرافیای کرمان (وزیری ) و فهرست اعلام آثار پیغمبر دزدان چ 4 شود.

نکات اشتراک پیچاقچی ها:

1- قریب به اتفاق پیچاقچی ها شیعه هستند

2- همه آنها ترک زبان می باشند.

3- اکثرا زندگی عشیره ای دارند . شغل آنها دامداری ؛ قالی بافی وزراعت می باشد

4- پیچاقچی ها یا از شعبات ایل افشار هستند یا یکی از متحدان نزدیک آن ایل می باشند.

5- بنا به تحقیقات ونوشته های تاریخی وتحقیقات میدانی ؛منشاء ومبدا آنها قاراداغ آذربایجان می باشد

6-پیچاقچی ها با اقوامی از قبیل خلجها؛ افشار ؛ اینانلوها و همزمان وهم مکان بوده اند. ِ